نقشه توپوگرافی چیست و چه کاربردهایی دارد

          در مقاله های پیشین سایت در رابطه با انواع زمینه هایی مانند سبک های دکوراسیون داخلی، علم فنگ شویی، نقشه برداری، مهندسی عمران و … اطلاعات مفیدی را در اختیار شما قرار دادیم. در این مقاله در سایت DREAM DESIGN قصد داریم تا شما را با بحث نقشه توپوگرافی آشنا سازیم. با ما همراه باشید تا با معنی نقشه های توپوگرافی و کاربرد آنها در انواع زمینه های مختلف آشنا گردید.

– نقشه توپوگرافی چیست؟

          نقشه توپوگرافی به نقشه ای گفته می شود که برای مشخص کردن ویژگی های فیزیکی زمین مانند فاصله های افقی و ارتفاع عمودی به کار می روند.

از این نقشه ها برای انواع زمینه هایی مانند مطالعات زمین شناسی استفاده می کنند. همچنین این نقشه ها در انواع مقیاس های کوچک و بزرگ برای انواع کاربردها وجود دارند.

لفت توپو (Topo) نیز به معنی مکان و یا محل می باشد که با اضافه کردن گرافی (graphic) به آن معنی ترسیم مکان را می توان از آن استنباط کرد.

در نقشه های توپوگرافی اصطلاحاتی وجود دارند که برای درک بهتر این نقشه ها، می بایست با آنها آشنا باشید. در ادامه با برخی از این اصطلاحات و معانی آشنا خواهید شد.

– منحنی میزان در نقشه‌های توپوگرافی

یک منحنی میزان برروی نقشه، خطی فرضی است که تمامی نقاط آن دارای ارتفاع یکسان و برابر باهم می باشند.

منحنی های میزان هرکدام ارتفاع خاصی را در پستی و بلندی های زمین نشان می دهند و می توان توسط آنها شیب این پستی و بلندی ها را نیز مشخص کرد.

همچنین فاصله منحنی های میزان با یکدیگر، نشانگر ارتفاع عمودی آنها با یکدیگر می باشد. از منحنی های میزان در نقشه های توپوگرافی جهت بررسی پستی و بلندی ها برای مقاصد نظامی و دانستن ارتفاع مناطق مختلف استفاده می شود.

فاصله این منحنی ها در جاهایی که شیب زیادی دارند کمتر از مناطقی است که شیب کمتری وجود دارد. همچنین برای نشان دادن منحنی های میزان درون گودال ها، این منحنی ها را به صورت هاشور نشان می دهند به طوری که سر این هاشورها به سمت پایین گودال می باشد.

– رلیف یا همان پستی و بلندی ها در نقشه‌های توپوگرافی

          رلیف نمادی است که برای مشخص کردن اختلاف، بین ارتفاع دو نقطه استفاده می شود. رلیف حداکثر به معنی ارتفاع بین کوتاه ترین و بلندترین نقاط برروی زمین می باشد.

توسط رلیف می توان فاصله عمودی بین خطوط تراز، یعنی همان منحنی های میزان برروی نقشه را تعیین کرد.

در زمانی که برجستگی ها برروی زمین کم باشد از فاصله های عمودی مانند 10 یا 20 استفاده می کنند.

در نواحی که مسطح است مانند بیابانها، و یا رودخانه ها از فاصله عمودی 5 استفاده می شود و در جاهایی که پستی و بلندی های زیادی وجود دارد، مانند کوهها و … از فواصل عمودی 50 و یا حتی 100 استفاده می شود.

– مقیاس نقشه در نقشه‌های توپوگرافی

          از مقیاس نقشه جهت نشان دادن اندازه و مساحت زمین برروی نقشه، به نسبت اندازه و مساحت برروی زمین استفاده می شود.

معمولا مقیاس را با عبارت کسری به صورت x/y  و یا به صورت x:y نشان می دهند. به طور مثال زمانی که مقایس یک نقشه به صورت 1/35000 و یا 1:35000 نشان داده می شود به معنی این است که تمامی مشخصاتی مانند اندازه و مساحت برروی نقشه، 35000 برابر کوچکتر از اندازه اصلی آن برروی زمین شده است.

– رنگ ها و علائم در نقشه‌های توپوگرافی

          رنگ ها و علائم در نقشه های توپوگرافی مشخص کننده معانی خاصی برروی نقشه می باشند. این رنگ ها و علائم توسط سازمان زمین شناسی آمریکا تعیین شده است و در اکثر نقشه های توپوگرافی از استانداردهای مربوط به همین سازمان استفاده می شود.

به طور مثال رنگ آبی برای نشان دادن آب، رنگ سیاه برای نشان دادن سازه هایی مانند جاده ها، خانه ها، مدرسه ها و … که به دست انسان ساخته شده، قهوه ای برای نشان دادن خطوط میزان و قرمز برای نشان دادن چیزهایی مانند جاده های مهم، خطوط تقسیم زمین های عام، جاده های مهم و … می باشد.

 هر علامتی نیز شبیه به سازه اصلی آن در نقشه های توپوگرافی نشان داده می شود. به طور مثال برای نشان دادن پمپ بنزین از تصویر کوچک نازل بنزین استفاده می شود.

– مقاطع توپوگرافی و تهیه آنها در نقشه‌های توپوگرافی

          برای تهیه مقاطع توپوگرافی کافی است نقشه ای براساس منحنی های میزان از پستی ها و بلندی ها تهیه کرده، به صورتی که انگار در حال مشاهده این پستی و بلندی ها از کنار آنها می باشید.

از مقاطع توپوگرافی جهت درک کامل حالت طبیعی پستی و بلندی های موجود برروی زمین استفاده می شود.

– اهمیت نقشه‌های توپوگرافی

          دقیقترین نقشه ها در جغرافیا نقشه های هوایی هستند که توسط ماهواره ها گرفته می شوند اما مشکل اصلی این تصاویر اطلاعاتی برروی آنها است که در اکثر مواقع هیچ نیازی به آنها موجود نخواهد بود.

همچنین در برخی موارد نقشه های هوایی را توسط هواپیماها به دست می آورند که همین امر باعث ایجاد مشکلات فنی و اعوجاج در تصاویر موجود می گردد.

برای رهایی از این اطلاعات اضافی و مشکلات فنی در تصاویر، به نقشه های توپوگرافی روی می آورند. درست است که توپوگرافی به معنی ترسیم مکان است اما از این نقشه ها بیشتر برای مشخص کردن پستی و بلندی ها توسط منحنی های میزان استفاده می شود.

همچنین به دلیل اینکه می توان اطلاعاتی را نظیر مرزها، پستی و بلندی ها و … برروی نقشه های توپوگرافی مشخص کرد، از این نقشه ها به عنوان نقشه های پایه در علوم جغرافیایی استفاده می شود.

– استفاده از نقشه‌های توپوگرافی به عنوان نقشه های پایه

          نقشه های توپوگرافی می توانند داده ها را به صورت تجزیه و تحلیل شده به شکل ترسیمی و آماری نشان دهند که همین امر کار را برای متخصصان و دانشمندان جغرافیا شناسی آسان کرده است.

البته این نکته حائز اهمیت است که از نقشه های توپوگرافی بیشتر جهت نشان دادن مشخصات زمین های خشک استفاده می شود و برای نشان دادن مشخصات و جزئیات اقیانوس ها و دریاها از نقشه های ژرفاسنجی (باتی متریک) استفاده می شود.

از نقشه های توپوگرافی در زمینه هایی مانند ژئومورفولوژی، خاک شناسی، زمین شناسی و … به عنوان نقشه های پایه استفاده می شود و همچنین نقشه های توپوگرافی را در اکثر موارد به عنوان مادر و مرجع تمامی نقشه ها در زمین شناسی می دانند.

– ویژگی های مهم نقشه‌های توپوگرافی

الف – مقیاس در این نقشه ها مشخص شده است

ب – ارتفاعات در این نقشه ها توسط خطوط هم ارتفاع یعنی همان منحنی های میزان مشخص شده است.

پ – تمامی بخش ها توسط رنگ ها و علائم برروی نقشه مشخص شده است.

ت – تمامی پدیده های طبیعی مانند رودها، کوهها و … برروی آن مشخص شده است.

– نکات مهم در رابطه با نقشه‌‎های توپوگرافی

الف – نام نقشه در قسمت بالای آن مشخص شده است.

ب – تمامی نقشه ها دارای شماره سری نقشه و همچنین شماره برگه نقشه می باشند که می توان از شماره سری نقشه جهت تشخیص جدید بودن و یا قدیمی بودن استفاده کرد و از شماره برگه برای پیدا کردن آن در آرشیو نقشه ها استفاده کرد.

پ – مقیاس در پایین و در وسط نقشه به شکل خطی و عددی بر اساس واحد متریک و انگلیسی، و همچنین براساس مایل در خشکی و مایل در دریا نوشته می شود.